[recenzja/opinia] Simon Baron-Cohen – Teoria zła – o empatii i genezie okrucieństwa

Wiemy, iż zło istnieje, jednak czy kiedyś zastanawialiście się nad przyczynami jego występowania? Czy znacie jego prawdziwą definicję? Czy można je wyjaśnić naukowo? Świat religii – świat wierzeń podaje nam gotowe definicje. Jesteś zły, gdyż kusi Cię/jesteś we władaniu: szatana, diabła, lucyfera.

Jednak co się stanie, gdy spojrzymy na pojęcie zła inaczej? Poprzez pryzmat wad i zaniedbań: biologicznych, społecznych i środowiskowych? Co jeśli to niezdolność do empatii, do umiejętności myślenia, odczuwania i spojrzenia na sprawę z perspektywy innej osoby, jest idealną definicją zła. Osoba nie posiadająca tych umiejętności jest emocjonalnie niestabilna, niedorozwinięta, więc inaczej pojmuje swoje zachowania, działania i słowa. To co dla Nas jest „złe” dla niej jest czymś normalnym. To co dla Nas jest nie do przyjęcia, ona uważa za logiczne. Przykłady możemy znaleźć wszędzie: wojny, morderstwa, wyśmiewanie, bicie, maltretowanie.

To empatia hamuje agresywne zachowania. Bo czy normalny mężczyzna zgwałci kobietę, pamiętając o tym jak czułaby się jego siostra czy matka w takiej sytuacji? Oczywiście wiele pytań pozostaje bez odpowiedzi, podobnie jak wiele sytuacji nie jest tak jednoznacznych, gdyż dochodzi wiele innych czynników. Do tego możemy pokusić się o stwierdzenie, iż niekoniecznie zło budzi zło, bo czy każde maltretowane dziecko powiela błędy rodziców? Jednak są to zagadnienia, które według mnie warto rozważyć.

Według Simona Barona-Cohena nie tylko środowisko, ale i nasze biologiczne uwarunkowania tworzą z ludzi potwory. To brak hamulców, brak empatii – chwilowy, częściowy lub całkowity: skłania Nas do czynienia zła, którego w danym momencie tak nie postrzegamy.

Teoria zła to literatura faktu, która przedstawia ciekawą teorię, popartą wieloletnimi badaniami i przykładami. Autor skupiając się na zaburzeniach borderline, psychopatii, autyzmie oraz zespole Asparegera, próbuję przekonać czytelnika, do tego by spojrzał na pewne zachowania inaczej, by szukał odpowiedzi na pytanie „dlaczego ludzie postępują źle?”, a nie tłumaczył je zwrotem „bo tak”. Książka jest naprawdę bardzo dobra, choć rozdziały dotyczące typowo biologicznych i genetycznych aspektów empatii nie interesowały mnie w ogóle, to znalazłam w niej wiele interesujących informacji. Napisana jest w sposób dość przystępny, a użyte przykłady do zaprezentowania osób z zerowym poziomem empatii przedstawione są niezwykle ciekawie. 2 dodatki do powieści czyli: możliwość obliczenia własnego współczynnika empatii oraz dodatek opisujący jak rozpoznać osobę zero-negatywną spowodowały, iż nie raz myślałam: „o kurcze znam taką osobę”.

Niestety, w dzisiejszych czasach wzrasta znieczulica, brak w ludziach jest empatii. Zapominamy, iż nasze zachowania mogą zranić bliskie czy obce osoby. Dlatego uważam, że problem sam w sobie jest wart uwagi.

Teoria zła to powieść dla każdego, kto lubi tego typu tematykę. Powieść zawiera wiele przykładów oraz fajnie napisane podsumowanie, które pozwala zrozumieć ogólny zamysł autora. Ponadto Simon Baron-Cohen nie chce nas przekonywać na siłę, a raczej zmienić Nasz sposób myślenia. Lektura, którą gorąco polecam!